رویکردهای متفاوت آیندهنگاری در سالهای اخیر برنامهریزان شهری و منطقه‌ای را از روشهای مبتنی بر پیشبینی ناامید ساخته و به سوی استفاده از ابزارهای ساخت آیندة مطلوب سوق داده است. از سوی دیگر، در شرایط کنونی جهان که انگاشت‌های پایداری به یک ضرورت در عرصة برنامه‌ریزی منطقه‌ای تبدیل شده گرایش به توسعة فضایی پایدار در سراسر دنیا اهمیت بیشتری یافته است. ازینرو، شناسایی عوامل مؤثر بر توسعة فضایی یک منطقه در نیل به پایداری یکی از چالش‌های مهم در عرصة برنامه‌ریزی و سیاستگذاریهای منطقه‌ای به شمار میرود. پژوهش حاضر در نظر دارد با استفاده از فرایند تحلیل ساختاری عوامل کلیدی مؤثر بر توسعة فضایی استان مازندران را شناسایی و استخراج کند. بدین منظور، ابتدا بر اساس شناخت وضعیت کنونی استان و بررسی متون نظری و تجربی مرتبط و اسناد و برنامههای فرادست موجود 35 عامل به عنوان مجموعه عوامل تأثیرگذار بر توسعة فضایی این استان شناسایی شدند. سپس ماتریس تحلیل تأثیر متقابل تشکیل شد و برای شناسایی و تعیین روابط میان این عوامل روش پانل خبرگان با حضور 10 نفر از کارشناسان به کار رفت که به امتیازدهی هر یک از این عوامل پرداختند. در گام بعد، اجماع نظرات کارشناسان با روش میانگین وزنی محاسبه و اجرای آن در نرم‌افزار میکمک انجام شد. در نهایت، 16 عامل به عنوان عوامل کلیدی مؤثر بر توسعة فضایی استان مازندران در سال افق(1420 استخراج شدند که 12 عامل در بخش اقتصادی، 9 عامل در بخش اجتماعی‌ـ جمعیتی، 11 عامل در بخش زیستمحیطی، و 3 عامل در بخش کالبدی‌ـ فضایی قرار گرفتند که شالودة برنامه‌ریزی برای آیندة فضایی پایدار در این استان را تشکیل خواهند داد.
